Zeg je overgang, dan zeg je opvliegers. Opvliegers behoren tot de meest bekende overgangsklachten en vaak ook de meest gehate. Niet alleen omdat de sensatie van een interne hittegolf heel vervelend is, maar ook omdat het zweten en de roodheid zeer goed zichtbaar zijn. Het zweten veroorzaakt vaak doorweekte plekken in kleding en soms ook transpiratiegeur. De opvallende roodheid maakt een vrouw onzeker, zeker ook omdat het soms met blozen wordt verward. En is de opvlieger voorbij? Dan voelt het bezwete lichaam al snel koud aan.
Overgangsklachten beperken zich niet tot fysieke klachten. Hormonale schommelingen hebben ook effect op emoties. Wie kent niet het korte lontje van vrouwen rondom de menstruatie? En het ‘ik ben te dik, lelijk en waardeloos’ gevoel? Die emoties worden voornamelijk getriggerd door verminderde vrouwelijk hormonen. En dat is precies wat er speelt in de overgang.
Hormoonschommelingen en huilbuien
Geen wonder dat hormoonschommelingen en afname van oestrogeen en progesteron in de overgang invloed kunnen hebben op het humeur. Prikkelbaarheid, feller reageren dan anders, of juist om het minste of geringste moeten huilen. En soms ook heimwee hebben naar de tijd voor de overgang. Toen de kinderen nog klein waren. Toen de relatie nog vanzelfsprekend was. Toen seks nog geen probleem was. Toen opvliegers en zweetaanvallen nog ver te zoeken waren, toen je nog een taille had…
Veel vrouwen in de overgang worden zwaarder. Meer dan 50% van de vrouwen geeft aan dat haar figuur verandert, en haar gewicht toeneemt. Ongemerkt komt er steeds wat gewicht bij en het ontstaan van een buikje ligt op de loer.
Van peer naar appel
De peervorm die de meeste vrouwen van nature hebben verandert in de overgang in een appelvorm. De natuurlijke vetopslag op de heupen en dijen verschuift naar de buikzone. En dat heeft alles te maken met vermindering van vrouwelijke hormonen. Mannen hebben als ze zwaarder worden geen last van vetophoping op de dijen of heupen, maar op de buik. En dat zie je bij vrouwen in/na de overgang dus ook gebeuren. De taille neemt af en het vet zet zich meer af op de buik. Tel daarbij op dat de spieren van de buikwand ook wat minder stevig worden en het gevreesde buikje kondigt zich aan.
Fysiek zijn er een aantal redenen te benoemen waarom vrijen tijdens de overgang minder makkelijk gaat. Hormoonschommelingen hebben immers invloed op het vrouwelijk lichaam, en kunnen klachten veroorzaken.
- Vaginale droogheid.
- Verlaagd libido. Dit is geen simpele kwestie van een avondje geen zin. Vrouwen kunnen in de overgang zelfs een afkeer van seks ontwikkelen. De lagere niveaus van oestrogeen, progesteron en testosteron hebben groot effect op het vrouwelijk lichaam en het lustgevoel.
- Pijnlijke, gespannen borsten.
- Menstruaties op de meest ongelegen momenten.
- Urineverlies
- Opvliegers
Maar het gaat bij vrijen natuurlijk niet alleen om fysieke aspecten.
Als je vrouwen vraagt naar overgangsklachten dan noemen ze direct ‘opvliegers’. Inwendige ‘hittegolven’ die ontstaan door miscommunicatie tussen het brein en de hormoonhuishouding. Het brein denkt dat je oververhit raakt en reageert. Het gevolg? De vlammen slaan je uit, overmatig transpireren, rode huid, soms hartkloppingen en duizeligheid.
En juist die hartkloppingen vragen om extra aandacht.
De overgang kondigt het einde aan van de vruchtbare periode van een vrouw. Zoals een meisje niet van de ene op de andere dag vruchtbare vrouw is geworden, is deze overgang van vruchtbaar naar onvruchtbaar ook een meerjarig proces. Over het algemeen speelt de overgang zich af tussen het 40e en 60e jaar. In deze levensfase krijgt de vrouw te maken met grote hormonale schommelingen en daarbij behorende overgangsklachten. De duur en intensiteit van de klachten zijn volstrekt onvoorspelbaar.
De eerste signalen die de vrouw krijgt dat de overgang zich aankondigt zijn over het algemeen veranderingen in de menstruatiecyclus. Die veranderingen vinden plaats in de periode tot aan de allerlaatste menstruatie; de menopauze. De fase ervoor noemen we de pre-menopauze, of de perimenopauze. De menopauze kun je pas achteraf vaststellen, je weet immers niet vooraf of je voor de laatste keer ongesteld bent. Pas als de menstruatie een jaar is weggebleven spreken we van de menopauze.
In het rijtje van overgangsklachten en overgangsverschijnselen noemen de meeste vrouwen naast opvliegers, stemmingswisselingen, zweten en hartkloppingen ook gewichtstoename. Die toename van gewicht wordt veroorzaakt door sterke afname van het hormoon oestrogeen. En dat heeft gevolgen voor de stofwisseling en het verminderd verbranden van calorieën. Dus zonder veranderingen in het eetpatroon kan dit toch tijdens de overgang betekenen dat je zwaarder en dikker wordt.
Vaak wordt de term menopauze gebruikt als synoniem voor de overgang. De menopauze is echter de allerlaatste menstruatie. Pas als de menstruatie een aaneengesloten jaar is weggebleven, spreken we van de menopauze. Vanaf dat moment is de vrouw onvruchtbaar, en komt haar cyclus ook niet meer terug.
Wat nou als er na dat jaar toch weer sprake is van vaginaal bloedverlies?
De overgang is de afronding van de vruchtbare periode. De vrouw raakt door haar natuurlijke voorraad eicellen heen. Zijn de eicellen op, dan vindt er geen eisprong meer plaats en blijft de menstruatie definitief weg. Dus pas na de menopauze is de vrouw definitief niet meer vruchtbaar. Maar iedere menstruatie tijdens de overgang, tot aan de menopauze, is een lichamelijke reactie op een vrijgekomen eicel. En dus kan de vrouw, zolang er nog een eisprong plaatsvindt, zwanger worden.
De overgang vindt over het algemeen plaats tussen het 40e en 60e levensjaar. Het is een proces van meerdere jaren, waar geen exacte leeftijd of doorlooptijd aan kan worden gekoppeld. Niet aan de overgang zelf, maar ook niet aan de menopauze. Gemiddeld heeft 50% van de vrouwen rond haar 50e jaar haar menopauze gehad. En is dan dus niet meer vruchtbaar. De resterende 50% in meer of mindere mate dus nog wel.
Iedere vrouw komt, vroeger of later, in de overgang terecht. Bij de geboorte heeft een vrouw in aanleg honderdduizenden eicellen in het lichaam. Dat is de natuurlijke voorraad waarmee zij het in het leven moet doen. Vanaf de eerste dag neemt het aantal eicellen al af. Als die voorraad eicellen sterk vermindert, dan raakt de vrouw in de overgang. De overgang van de vruchtbare naar niet vruchtbare periode. De gemiddelde leeftijd voor de definitief laatste menstruatie, de menopauze, ligt in Nederland rond de 51 jaar. Een aantal jaren voor de menopauze beginnen de hormoonschommelingen van de pre-menopauze, de perimenopauze. Dat merkt de vrouw vaak als eerste aan veranderingen in haar menstruatiecyclus. En hoewel de vruchtbaarheid in die fase terugloopt is de kans op zwangerschap nog wel aanwezig.
Er is geen exacte leeftijd te noemen voor de menopauze. 51 Jaar is een gemiddelde. Er zijn vrouwen die vroeger of later dan met 51 jaar in de menopauze komen. En dat is volkomen natuurlijk. Er kan sprake zijn een redelijke late of vroege overgang of menopauze. Maar een vervroegde overgang is niet hetzelfde als een vroege overgang.
Tijdens de overgang krijgen de meeste vrouwen te maken met verschillende overgangsklachten. De mate waarin en de duur zijn niet te voorspellen. En de klachten verschillen sterk tussen vrouwen onderling. Heeft de ene vrouw tijdens de overgang nooit last van ongewild urineverlies, dan noemt de ander die stressincontinentie als een van de meest vervelende en beschamende overgangsverschijnselen.
Het is natuurlijk zo dat de overgang zich voordoet in een leeftijdsfase dat een vrouw ouder wordt. Ook de spieren worden dan onvermijdelijk wat slapper. Dat geldt ook voor de bekkenbodemspieren en de sluitspier. Dus ongewenst urineverlies is geen overgangsklacht maar een ouderdomsklacht? Dat is niet helemaal waar. Door het afnemen van oestrogeen veroudert het spierstelsel en weefsel namelijk sneller. En dat geldt ook voor de spieren in de bekkenbodem. Dus de kans op urineverlies neemt tijdens de overgang toe onder invloed van het dalend oestrogeenlevel.
Je schildklier is een zeer klein orgaan in je hals, met een belangrijke taak. De schildklier stuurt je stofwisseling aan door het hormoon thyroxine aan te maken. En die thyroxine is behoorlijk bepalend in je gevoel van lichamelijk welbevinden. Een te snel of te traag werkende schildklier heeft direct effect op je stofwisseling en hoe je je voelt. Een te traag werkende schildklier levert een reeks aan vage klachten op. Klachten die veel lijken op overgangsklachten.
Vrouwen met heftige overgangsklachten zoeken vaak naar tips en hulp om die klachten te verminderen.Helaas hebben zij vaak onvoldoende baat bij praktische aanpassingen in het dagelijks leven zoals meer sporten, het voedingspatroon veranderen, acupunctuurbehandelingen, kruidenthee, etc. Voor deze vrouwen in de overgang bestaat de mogelijkheid om hormoonpreparaten te gebruiken. Uiteraard alleen op voorschrift van een (huis)arts.
De arts zal op basis van de overgangsklachten beoordelen welke behandelingsmogelijkheden er zijn. En kan besluiten een behandeling met hormonen in te zetten. Zo’n behandeling bestaat uit oestrogeen, maar soms ook progestagenen of een combinatie van beide. Progestagenen zijn de synthetische vorm van progesteron.De medicijnen worden in tabletvorm verstrekt, als zetpil, neusspray, pleister of als vaginale crème.Ook de anticonceptiepil kan worden voorgeschreven.
Over hormonale veranderingen tijdens de puberteit en zwangerschap is veel geschreven en wordt ook veel en makkelijk gesproken. Gaat het echter over de overgang en overgangsklachten bij vrouwen, dan wordt het lastiger.
De volkomen natuurlijke overgangsfase van vruchtbare vrouw naar onvruchtbare vrouw lijkt soms wel een taboe. Het stereotiepe beeld van de vrouw met een kort lontje die van de ene opvlieger in de andere opvlieger schiet is redelijk hardnekkig. Terwijl overgangsklachten er in alle soorten en maten zijn. En het juist voor vrouwen in de overgang belangrijk is om informatie, ervaringen en tips te delen. Zodat ze weet dat ze niet alleen staat in dit proces. En ze de overgangsverschijnselen herkent en weet hoe ze daar zo goed mogelijk mee om kan gaan.
Als je als vrouw in de overgang komt, dan is het bijna onvermijdelijk dat ook je partner, je huwelijk of je relatie onderdeel uitmaken van dat overgangsproces. De vrouw ervaart de overgangsklachten aan den lijve, maar haar omgeving krijgt zeker ook te maken met de effecten. Dat geldt voor de lichamelijke overgangsklachten, maar zeker ook voor de geestelijke overgangsklachten.
Vrouwen in de overgang zitten in een meerjarig transitieproces. Zij ervaren mentaal en fysiek wat het betekent om de vruchtbare jaren achter je te moeten laten. Dat is soms confronterend en best lastig. Zeker als je het gevoel hebt dat je partner je niet begrijpt.
Als de vrouw in de overgang terechtkomt verandert er veel. Het is de afronding van haar vruchtbare leeftijd, een natuurlijk veranderingsproces. Maar dat wil nog niet zeggen dat deze fase in het leven van de vrouw probleemloos verloopt. Over het algemeen ervaren alle vrouwen overgangsklachten. Iedere vrouw is uniek, en dat geldt ook voor vrouwen in de overgang Dus niet alleen de overgang en overgangsklachten kunnen onderling sterk verschillen, maar ook de wijze waarop de vrouw ermee omgaat.
Als je vraagt naar klachten die bij de overgang horen, dan noemt iedereen de opvliegers. Een overbekende overgangsklacht. Sommige vrouwen kunnen naast lichamelijke overgangsverschijnselen ook behoorlijk last krijgen van mentale klachten. Sombere gevoelens en stemmingswisselingen. Voor een vrouw kan het heel beangstigend zijn zichzelf soms ‘kwijt te raken’ tijdens de overgang. Tijdelijk geen grip meer te hebben op haar emoties. Die angstgevoelens lijden soms tot hyperventilatie.
Als een vrouw ernstige last heeft van vleesbomen, een verzakking, baarmoederhalskanker of endometriose kan een gynaecoloog besluiten de baarmoeder volledig te verwijderen; een hysterectomie.
Veel vrouwen denken dat je na het verwijderen van de baarmoeder in de overgang komt. Dat is niet het geval. Niet de baarmoeder maar de eierstokken zijn verantwoordelijk voor de productie van vruchtbaarheidshormonen. En pas als die hormoonproductie sterk afneemt start de overgang. Waarschijnlijk met alle bijbehorende overgangsklachten. Van de bekende opvliegers en zweetaanvallen tot stemmingswisselingen en slaapproblemen.
Normaliter komt iedere vrouw vanzelf in de overgang terecht. Gemiddeld start tussen haar 40e en 50e jaar de perimenopauze. Dat zijn de jaren voorafgaand aan de menopauze. In Nederland ligt de gemiddelde leeftijd van de allerlaatste menstruatie – de menopauze- rond het 51e jaar. Als een vrouw in de overgang raakt begint een proces waarin ze haar vruchtbare levensfase afrond.
Soms kunnen vrouwen vervroegd in de overgang komen. Er is sprake van een vervroegde overgang als de vrouw jonger is dan 40 jaar. Bij veel behandelingsvormen tegen borstkanker bestaat het risico op vervroegde overgang. Denk aan hormoontherapie, bestralen en/of chemotherapie.
De overgang is een volkomen natuurlijk proces en de meeste overgangsklachten zijn onlosmakelijk met dat proces verbonden. Lichamelijke en geestelijke klachten kunnen heel vervelend zijn, maar ze zijn wel onschuldig en verdwijnen uiteindelijk na de overgang. De overgang bij vrouwen kan jaren duren. En overgangsverschijnselen dus ook. Sommige overgangsklachten bij vrouwen zijn heel bekend, zoals opvliegers, transpireren en onregelmatige menstruaties.
De overgang staat letterlijk voor de overgang van de vruchtbare naar de niet vruchtbare fase in het leven van een vrouw. Het is een proces van jaren, waar alle vrouwen tussen hun 40e en 60e doorheen gaan. Hormoonschommelingen en afnemende productie van vrouwelijke hormonen hebben effect op het welbevinden van vrouwen. Ze ervaren niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk klachten. Het tijdstip waarop de overgang begint, de totale duur en de intensiteit van symptomen kan onderling sterk verschillen.
De overgang is een natuurlijk transitieproces en geen aandoening of ziekte. Maar dat wil nog niet zeggen dat deze periode zonder problemen verloopt. De overgangsklachten die veel vrouwen ervaren zijn niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Hormonale schommelingen die horen bij de overgang van vruchtbare vrouw naar onvruchtbare vrouw zorgen ervoor dat de vrouw behoorlijk uit balans kan raken. Opvliegers, nachtzweten, zwaarder worden, stemmingswisselingen en onzekerheid; het zijn maar wat voorbeelden van klachten die vrouwen in de overgang ervaren.
De woorden overgang en menopauze worden over het algemeen gebruikt om het einde van de vruchtbare periode van een vrouw aan te geven. De overgang is echter het natuurlijke proces van meerdere jaren, waar de menopauze onderdeel van uitmaakt. De definitief laatste menstruatie noemen we de menopauze. Omdat vrouwen in de overgang soms langere periodes zeer onregelmatig menstrueren, kan de menopauze pas met zekerheid worden vastgesteld nadat de menstruatie een jaar is weggebleven. Dus altijd met terugwerkende kracht.
Wat gebeurt er in de overgang?
Hoe weet je nu of de overgang is begonnen? Wat zijn overgang symptomen? Is er een overgang leeftijd te benoemen?
Iedere vrouw is uniek. En dus heeft zij een unieke menstruatiecyclus en bijbehorende vruchtbaarheid. Ook de afronding van de vruchtbare periode verloopt bij iedere vrouw anders. Vroeg of laat doorloop je de fasen van de overgang: pre-menopauze, menopauze en post-menopauze. Van de eerste overgangsverschijnselen tot het definitief wegblijven van de menstruatie. En het hervinden van een nieuwe (hormonale) balans. De overgang kondigt zich niet aan op een exacte leeftijd of met vaststaande overgangsklachten.
Als de eerste overgangsverschijnselen zich aankondigen, willen vrouwen graag weten waar ze aan toe zijn. Hoe lang gaat de overgang duren? De afsluiting van de vruchtbare periode verloopt voor iedere vrouw echter anders. De tijd tussen het onregelmatiger worden van de menstruatiecyclus en de menopauze (allerlaatste menstruatie) is gemiddeld vier jaar. Niet alleen in de periode tot de laatste menstruatie kunnen vrouwen overgangsklachten ervaren, maar ook in de periode erna: de post-menopauze. Het lichaam is duidelijk op zoek naar een nieuw hormonaal evenwicht. Sommige vrouwen hebben gedurende 10 jaar overgangsklachten, terwijl anderen slechts een korte(re) periode ervaren dat ze in de overgang zijn. Het draaiboek en de tijdsduur van dit ingrijpende veranderingsproces ligt dus niet vast.
Gemiddeld vindt de allerlaatste menstruatie – de menopauze- plaats rond het 51e jaar. In de overgang, de jaren voor en na die menopauze, ervaren veel vrouwen overgangsklachten. Over die klachten valt weinig te zeggen qua duur, heftigheid en frequentie. Het is begrijpelijk dat vrouwen naar elkaars ervaringen luisteren, maar ook belangrijk dat ze zich realiseren dat zij uniek zijn. Dus dat het volkomen natuurlijke proces van de overgang bij iedere vrouw totaal anders verloopt.